راه های مختلف جهت یابی در طبیعت - وبلاگ داستان نویسی

جهات اصلی و فرعی به ترتیب زیر است:

الف) جهات اصلی:

شمال

جنوب

مشرق (خاور)

مغرب (باختر)

ب) جهات فرعی:

شمال شرقی (شمال خاوری)

شمال غربی (شمال باختری)

جنوب شرقی (جنوب باختری)

جنوب غربی (جنوب باختری)

انواع جهت یابی در روز

برترین روش برای جهت یابی در روز و شب استفاده از قطب نما می باشد. اما روشهایی مرسوم است که بدون استفاده از قطب نما نیز می توان جهت ها را بصورت تقریبی بدست آورد. باید توجه داشت که روشهای مذکور فقط در نیمکره شمالی زمین کاربرد دارند و در نیمکره جنوبی زمین از روشهای دیگری استفاده می گردد. مهمترین روش های جهت یابی در روز به این توضیح می باشد:

1) بوسیله حرکت ظاهری خورشید

خورشید همیشه از مشرق طلوع نموده و در مغرب غروب می نماید. هنگام ظهر شرعی که خورشید در وسط آسمان می باشد دقیقاً رو به جنوب قرار گرفته و سایه اجسام در آن زمان رو به شمال است.

2) بوسیله خورشید و سایه اجسام

در این روش شاخصی مانند چوب و... را کاملاً عمود در زمین فرو نموده و قسمت سر سایه تشکیل شده را روی زمین علامت بزنید (برای مثال با گذاردن سنگ). پس از گذشت 10 الی 15 دقیقه محل سایه تغییر می نماید و سایه دوم را نیز مانند سایه اول علامت گذاری نمایید. اکنون اگر پای چپ را پشت علامت اول و پای راست را پشت علامت دوم بگذارید رو به رو جهت شمال می باشد، بعبارتی دیگر اگر دو علامت زده شده را به وسیله خط صافی به یکدیگر متصل کنید عمود منصف آن جهت شمال می باشد. نکته مهم این است که اگر اینکار را در مدت زمان نزدیک به ظهر شرعی انجام دهید جهت تقریبی شمال را نشان می دهد.

3) بوسیله خورشید و ساعت مچی

اگر ساعت روی وقت صحیح محلی تنظیم شده باشد و عقربه ساعت شمار را دقیقاً رو به سمت خورشید بگیرید (طوریکه که سایه عقربه زیر آن باشد) نیمساز زاویه عقربه ساعت شمار با عدد 12 رو به جهت جنوب است. در این روش از صبح تا ظهر از نیمدایره چپ ساعت و از ظهر تا عصر از نیم دایره راست ساعت (عقربه ساعت شمار نسبت به عدد 12) استفاده نمود. لازم بذکر است که ساعت 12 ظهر عقربه ساعت شمار رو به جنوب می باشد. با ساعت کامپیوتری هم می توان ابتدا شکل ساعت عقربه ای را رسم و با شکل رسم شده جهت یابی کرد.

پیدا کردن وقت از روی جهت یابی

اگر جهات معلوم باشند می توان ساعت تقریبی را پیدا نمود. برای انجام این کار باید دایره ای را روی زمین مسطح رسم نموده و جهات اصلی را روی آن معین نمود، سپس جهت شرقی قوس را عدد 18، جهت غربی قوس را عدد 6، و جهت شمالی قوس را عدد 12 شماره گذاری نمود. حال در این نیم دایره اعداد بین 6 تا 12 و 12 تا 18 را بطور کاملاً مسای رسم کرد. اکنون اگر چوبی را دقیقاً در مرکز دایره فرو ببرید سایه آن روی هر عدد ساعت تقریبی را نشان می دهد.

انواع جهت یابی در شب

به یاری ستارگان و ماه می توان در شب جهت یابی نمود که البته برترین روش بوسیله ستاره قطبی است.

الف-به یاری ستارگان

1) بوسیله ستاره قطبی

برای تماشا ستاره قطبی در آسمان شب ابتدا بایستی ستارگان دب اکبر یا ستارگان ذات الکرسی را پیدا نمود. ستاره دب اکبر (خرس بزرگ، هفت برادران و ملاقه ای از دیگر اسامی این مجموعه ستاره می باشد) مجموعه هفت ستاره بوده که به شکل ملاقه درآسمان دیده می شوند. اگر فاصله دو ستاره لبه آبریز ملاقه را یک برابر در نظر گرفته و آن را پنج برابر کنید به ستاره ای می رسید که نسبت به ستارگان اطراف خود پر نورتر است. این ستاره قطبی بوده و دقیقاً بالای قطب شمال است. تقریباً قرینه ستاره قطبی با دب اکبر ستارگان ذات الکرسی که به ام دبلیو (مجموع پنج ستاره که به علت چرخش در آسمان شبیه M و گاهی اوقات W است) هم می گویند بوده و اگر ستاره وسط حرف لاتین (M یا W) در مسیر مستقیم فاصله بین دو ستاره را پنج برابر بنمایید به ستاره قطبی می رسید.

2) بوسیله ستارگان صلیب جنوبی

مجموعه شش ستاره که بنام های مجموعه ستارگان بادبادکی یا علامت سوال هم معروف هستند، اگر پایه صلیب (دم بادبادک) را به وسیله یک خط فرضی به طرف زمین ادامه دهید به هر جای خط افق که رسید آن نقطه جهت جنوب است.

3) بوسیله ستارگان خوشه پروین

در مجموعه ستارگان خوشه پروین حدود 10 الی 15 ستاره آن به شکل خوشه انگور در آسمان دیده می شوند که دم خوشه جهت مشرق را نشان می دهد (باید امتداد دم را تا خط افق به صورت فرضی رسم کرد).

4) بوسیله کهکشان راه شیری

قسمت پهن تر راه شیری جهت غرب و قسمت نازک تر آن جهت شرق را نشان می دهد و در ساعت های آخر شب قسمت پهن به جهت مغرب کشیده می گردد.

ب- به یاری ماه

در نیمه اول ماه های قمری قوس خارجی ماه جهت مغرب و در نیمه دوم ماه های قمری قوس خارجی جهت مشرق را نشان می دهد. برای معین کردن نیمه اول یا دوم ماه های قمری می توان دو سر قوس را به وسیله خط فرضی به هم وصل کرد و خط فرضی را به سمت زمین ادامه داد، اگر حرف P معین گردد در نیمه اول و اگر حرف q معین گردد در نیمه دوم ماه قمری قرار داریم.

2) با نگاه کردن به چهار طرف یک ساختمان یک طرف آن رطوبت بیشتری داشته و آثار خاک ریختگی دارد. آن طرف جهت شمال است.

3) در قبرستان مسلمین اگر به سنگ قبری دقت گردد، جهت نوشته های روی سنگ سمت قبله را نشان می دهد.

4) در مساجد مسلمین محراب سمت قبله است (برای مثال قبله در شهر شیرازجهت جنوب غربی است).

انجمن پزشکی کوهستان ایران