قم؛ نگین انگشتر ایران - وبلاگ داستان نویسی

استاندار قم در این مراسم با اشاره به فعالیت 1200 هنرمند در این هنر- صنعت ، از ظرفیت یک هزار کارگاه تولید زیورآلات سنتی در استانش خبر داد و گفت، وجود معادن سنگ های نیمه قیمتی از ظرفیت های بالقوه این صنعت در قم به شمار می رود.

این عنوان اما پیش از هر چیز قرار است برای فعالان این صنعت در شهر قم و بعد از آن برای مردم این شهر، رونق اقتصادی به ارمغان بیاورد ، رونقی که قرار است در سایه حضور جهانگردان داخلی و خارجی از راه برسد؛ همین است که از ابتدای کسب این عنوان ملی پرطمطراق، خیلی از فعالان صنعت انگشتر سازی چشم به راه تغییراتی هستند که در تمام سال های فعالیت شان امیدوار بودند در قم بیفتد و همیشه جای خالی اش احساس می شد؛ تغییراتی که حالا با کسب این عنوان به یک ضرورت تبدیل شده اند.

اسم هنر انگشتر سازی که می آید نگاه ها به چند شهر معطوف می گردد، از مشهد و قم گرفته تا شیراز و اصفهان اما در این بین از نگاه خیلی ها مشهد، گل سرسبد انگشترسازی کشور است و حالا شاید برای خیلی ها عجیب باشد که این عنوان به قم رسیده باشد.

این اتفاق اما برای خودش یک دلیل بزرگ دارد دلیلی که شاید خیلی ها از آن باخبر نباشند و سررشته اش به دست ساز بودن انگشترهای تولید شده قم برمی گردد، موضوعی که وجه تمایز انگشترهای قم و دیگر شهرهاست، دلیلی که باعث شده جهانگردانی که از قم به عنوان یکی از مقاصد جهانگردی مذهبی کشورمان بازدید می کنند، برای خودشان یا به عنوان سوغات انگشتر بخرند و به شهرهای خودشان ببرد. انگشترهایی که معمولا از نقره ساخته می شوند و سنگ غالب شان هم عقیق است.

قم یک شهر مذهبی است که جهانگرد مذهبی به آن وارد می گردد. کسانی که از این شهر به عنوان مقصد مذهبی دیدن می کنند، برای خود یا به عنوان سوغات، انگشتر می خرند و به شهرهای خود می برند. جنس انگشترها معمولا نقره است و سنگ روی آن هم غالبا عقیق است و نکته جالب اینجاست که در شهر قم، هم روی سنگ و هم روی نقره انگشتر ها، قلم کاری انجام می گردد و همین موضوع باعث شد طرح سیاه قلم به یکی از طرح های منحصربه فرد قم تبدیل گردد.

به امید برندسازی

حالا که عنوان شهر ملی انگشتر از بین تمام شهرها و استان های کشورمان به قم رسیده، توجه خیلی ها به این شهر جلب شده و در نتیجه این عنوان با خودش انتظارات زیادی را چه بین مردم عادی و چه بین هنرمندان فعال در این عرصه به وجود آورده است.

انتظاراتی که حول چند محور می چرخند، از معرفی بیشتر انگشتر تولید شده در قم و هنرمندان فعال این عرصه گرفته تا برندسازی انگشتر قم در سطح ملی، موضوعی که جای خالی اش همیشه در این صنعت احساس می شده است و می تواند باعث اشتغال زایی بیشتر و افزایش رونق اقتصادی در این شهر گردد. جذب منابع ملی برای توسعه شهرهای ملی و زمینه سازی برای ثبت جهانی انگشتر قم و برندسازی آن یکی دیگر از مواردی است که انتظار می رود به زودی در این شهر تحقق پیدا کند.

این فوایدی است که به نظر می رسد با این عنوان نصیب هنرمندان انگشتر ساز قم خواهد شد؛ هنرمندانی که البته از این انتخاب خوشحالند و چشم امید به روزهای خوش آینده دارند و با این حال ته دلشان نگرانند که این عنوان فقط، یک عنوان کاغذی و نمادین باشد.

ابوالحسن هاشمی یکی از اساتید انگشتر ساز قدیمی قمی در همین رابطه به ما می گوید : تجربه ثابت کرده که این عنوان فقط در حد یک شعار است و مسؤولان فقط می آیند یک صحبتی می کنند و یک لوحی اهدا می کنند و می فرایند و در عمل هیچ کدام از مسائل ما هنرمندها حل نمی گردد.

سوغات ناشناس

ما مسائل هنرمندانی را که در این عرصه در قم دستی بر آتش دارند از زبان این هنرمند قدیمی می شنویم. هاشمی می گوید: قم یک شهر زائر پذیر است اما برای فروش انگشترهایش که یکی از سوغاتی های اصلی این شهر است، هنوز یک بازارچه یا بازار مخصوص وجود ندارد. همه به صورت پراکنده کار می کنند و همین موضوع دسترسی جهانگردان را به انگشترسازان سخت می کند.

از طرف دیگر با توجه به اوضاع اقتصادی و بالارفتن قیمت مواد اولیه، الان قیمت انگشتر هم به ناچار بالا رفته اما همین مساله آمار فروش ما را پایین آورده و هیچ حمایتی چه به صورت تسهیلات، چه به صورت وام و ... از ما نمی گردد و همین مساله باعث شده خیلی از انگشترسازان قید کارشان را بزنند و یک کار دیگر انتخاب کنند.

مرتضی کیامهر، یکی از اعضای انجمن انگشترسازان قم، هنرمند دیگری است که درباره کسب این عنوان و انتظارات هنرمندان فعال در این عرصه به ما می گوید: انگشترسازان قم صنف جداگانه ای ندارند و زیرمجموعه صنف طلا و ساعت هستند و این یکی از مسائل ماست، چراکه الان در بحث طلاسازی دیگر کار دست بی معناست، همه صنعتی کار می کنند اما صنعت انگشترسازی قم صرفا دست ساز است و واقعا این نیاز حداقل حالا که عنوان شهر ملی به قم رسیده احساس می گردد که ما برای خودمان یک صنف داشته باشیم. مجوز فعالیت همین انجمن انگشترسازان را هم تازه سه سال پیش بعد از رفت وآمدهای زیاد به میراث فرهنگی قم گرفتیم، درحالی که برای هر فعالیتی وجود صنف ضروری است.

این هنرمند که انگشترسازی را از وقتی شروع کرده که در قم 12 نفر در این حرفه مشغول بودند و از این 12 نفر 8نفر از هنرمندان افغان بودند، در ادامه می گوید: مسائل در حرفه ما کم نیست. اصلی ترین مشکل ما بحث نقره است که چون کلا چندتا فروشنده در سطح کشور دارد، خیلی راحت آن را با توجه به نوسانات بازار به ما می فروشند، حتی با قیمتی بالاتر از انس جهانی و ما هم چاره ای جز خرید نداریم.

مشکل بعدی ما ابزارآلات است که بیشتر این ابزارآلات وارداتی است و واقعا خیلی وقت ها احتکار می گردد و با قیمت بالا به فروش می رسد اما حالا که این عنوان شهر ملی به قم رسیده، انتظار داریم که اتفاقات خوبی در انتظارمان باشد و حداقل یک نگاه ویژه تری به این هنر گردد.

رضا شاکری، یکی از مجموعه داران قم هم هنرمند انگشترساز دیگری است که به ما می گوید: انگشترهای دست ساز قم مشتری های خارجی دارند و ما بارها در بیروت و کویت در نمایشگاه های مختلف شرکت کرده ایم، چون خریداران این انگشترها دنبال کارهای خاص دست ساز هستند؛ کارهایی که نمونه اش پیدا نمی گردد چون سری کاری و بازاری نیست و از هرکدام فقط یکی ساخته می گردد. این که الان قم به عنوان شهر ملی انگشتر شناخته شده، در صورتی می تواند برای ما مفید باشد که به همین اندازه رویش تبلیغ انجام و اطلاع رسانی گردد. یعنی همان طور که اگر الان از هرکسی بپرسی قم یاد سوهان می افتد، باید یاد انگشتر دست ساز قم هم بیفتد، چون این هنر از آن هنرهای ارزآور است و در صورتی که رویش سرمایه گذاری بیشتری گردد، واقعا می تواند صنعت استان را هم دگرگون کند.

بازاری مغفول با ظرفیت های زیاد

شهر قم سالانه میزبان 15میلیون زائر و جهانگرد ایرانی و سه میلیون زائر و جهانگرد خارجی است. این آمار نشان دهنده وجود پتانسیل قوی در حوزه فروش صنایع دستی و انگشتر به عنوان سوغات است. اما تا به حال به خاطر پراکندگی تولیدکنندگان انگشتر و قرارگرفتن بیشتر مغازه ها در پاساژهای حاشیه حرم و دور از دیدرس زائران و جهانگردان، دسترسی خوبی برای فروش آنها وجود نداشت و حالا انتظار می رود همزمان با المان سازی هایی که قرار است بعد از ثبت این عنوان در سطح شهر قم اتفاق بیفتد، با متمرکز کردن بازار فروش و به وجود آوردن یک فضای اختصاصی، این امکان به وجود بیاید تا از این حجم جهانگرد و ظرفیت بالای انگشترسازی این شهر، رونق اقتصادی بیشتری نصیب قم گردد.

مینا مولایی - ایران / روزنامه خبرنگاران