آذرنگ، ملودرام و فانتزی ، ادای دین آذرنگ به تئاتر در مدیوم سینما و آبادان جنگ زده خبرنگاران - وبلاگ داستان نویسی

گروه فرهنگی خبرنگاران-سیدمجتبی هاشمی؛ روزی روزگاری در آبادان اولین اثر سینمایی حمیدرضا آذرنگ با موضوع خانواده ای آبادانی در آخرین روز سال 81 است. آذرنگ در این فیلم با تمرکز بر استعاره ها و دیالوگ و بهره گیری از ظرفیت لحن، سعی می نماید مخاطب را با خود همراه کند و برای او قصه بگوید. توجه به رئالیسم جادویی، تاثر و انس با خانواده آبادانی، دیالوگ محوری از جمله خصیصه های این فیلم است. روزی روزگاری را نه با مدیوم سینما بلکه با عینک تئاتر باید خوانش کرد. این اثر صورتی واضح از وفاداری آذرنگ به تئاتر و تاثیری پذیری بازی گیری و کارگردانی نمایش نامه ای است.

آذرنگ در این اثر مخاطب را با پیغام های اخلاقی و درون مایه ای که ناشی از نگرش ضدجنگ اوست؛ بمباران نموده و با استعاره ها به آن می پردازد. اولین ساخته آذرنگ در انتقال حرف و منطق خود دچار زیاده گویی شده و این امر پس از اولین کشمکش، به خوبی دیده می گردد. در این اثر آذرنگ از جنگ تحمیلی می گوید و به موهبت نفت و رفاه ناشی از آن می پردازد. در عرض آن نسبت به غرب موضع می گیرد و به دخالت های منطقه ای آمریکا اشاره می نماید. همچنین معضلات اجتماعی و خانوادگی، مسئله اعتیاد و دوستی های یواشکی نیز در آن دیده می گردد. همه و همه در وهله اول بیان گر سطح دغدغه و غلظت ایدئولوژیکی آذرنگ است. او می خواهد مخاطب را با خانواده درگیر کند، اما در نتیجه این اشارات عرضی و تودرتو درکنار نوآوری فانتزی گونه اثر موجب می گردد بیننده از حل معمای درون مایه ای او فاصله بگیرد.

روزی روزگاری در آبادان ماهیتا فیلمی جنوبی نیست و از اشکال جدی در ایجاد و پرداخت درام رنج می برد. اگرچه از نظر دیالوگ، فیلم استحکام خوبی نشان می گردد، اما کنش در اثر اهم نیست. شخصیت های اصلی اولین قربانی های فیلمنامه هستند و به واسطه تعدد پیغام های اخلاقی و مواجهه مخاطب با رئالیسم جادویی نمی توانند رشد پیدا نمایند و در سطح باقی می مانند. بازی دریافت و کنش اعضای خانواده عموماً واقعیت پذیر نیست و تجاری بودن اثر در انتخاب بازیگران محوری، موجب می گردد آن ادای دینی که آذرنگ می خواهد ناقص از آب دربیاید. نما ها تمایز آنچنانی با سینمای آپارتمانی ندارد و همچنین فیلم برداری بجز در چند نما از مصاحبه محورانه بودن رنج می برد. این امر موجب می گردد که روزی روزگاری بیشتر از آنکه شباهتی به یک اثر سینمایی داشته باشد؛ رنگ و بوی تئاتر را به خود ببیند. می توان گفت این اثر حتی نتوانست از آبادان و خصایص آن به عنوان موتیف بهره جسته و تم قصه را تحت تاثیر خود قرار دهد و نهایتاً داستانی با ظاهری شبیه به آبادان و دیالوگ، کنش و روابط عللی تکه پاره تقدیم می گردد.

جرئت مندی آذرنگ در استفاده از فانتزی و تغییر موقعیت رئال اثر و بهره گیری آن از رئالیسم جادوئی قابل توجه است. در این اثر موشک در قامت تیپ معرفی می گردد، اما با پرداخت مناسبی روبرو نمی گردد. آذرنگ از این امر جهت پوشش حفره پیرنگ خود بهره می جوید، اما به واسطه شکل ندریافت تیپ و همچنین کم توجهی به زبان بدن و کنش و منطق کنش گری، پیرنگ هدر می رود. همچنین این مهم یکی از ابزار های موثر در چندلحنی شدن اثر است، اما دچار نوعی شعارزدگی شده و پیش بینی پذیری خاصی در ارائه پیغام های اخلاقی مدنظر سازنده دارد. باتوجه به اینکه آذرنگ در چند نما به خوبی توانست عجز و ناتوانی خانواده نسبت موشک را به تصویر بکشد، اما همچنان غلظت بالای دیالوگ، مانع کنش سازنده و اثرگذاری تکنیکی بر مخاطب می گردد. نتیجه آنکه نوآوری دوست داشتنی او از فانتزی در اثر به واسطه پرداخت نامناسب به شخصیت ها و ایجاد نشدن یک تیپ برای موشک مسبب سوزاندن این کنش جسورانه شد. در روزی روزگاری نسبت و وزن واقعیت و فانتزی به واسطه مقدمه چینی و پرتی مباحثات خانواده، عامل انحراف برجسته ای در بی دقتی به فانتزی تزریق شده است.

اولین ساخته آذرنگ می توانست در مواجهه با کشمکش خانواده با موشک، تیپ سازی هر دو، پرداخت ابتدایی و پایانی سریع با تجدیدنظر روبرو گردد. روزی روزگاری آذرنگ به مثابه یک ملودرام قابل آنالیز است و درصورتی که بنا باشد ادعا های ایدئولوژیک و ضدجنگ به آن ضمیمه گردد؛ متناسب با ابزار های داستانی که می توانست موقعیت سازی بهتری تصویر کند نمره قابل قبولی نمی گیرد. روزی روزگاری در یک جمله اثری جسورانه با چاشنی فانتزی، اما ناکام در پرداخت و سراسر از اشارات استعاری و شاعرانه سازنده بود.