باخت سریالی اردوغان از لیر - وبلاگ داستان نویسی

به گزارش دنیای اقتصاد، او علاوه بر رئیس کل، سه نفر از اعضای کمیته پولی بانک مرکزی را تغییر داده است تا اکثریت آرای این کمیته مطابق با نظر او عمل نمایند. با این تغییر و تحولات، سراشیبی تضعیف پول ملی ترکیه ادامه دارد. مردم ترکیه برای تهیه دلار، باید بیشتر از هر زمان پول بپردازند. این شرایط باعث افزایش سطح عمومی قیمت ها شده و تورم ترکیه نیز به بیش از 17درصد رسیده است. از سوی دیگر، نهاد های بین المللی رتبه اعتباری این کشور را کاهش دادند و شواهد آماری حکایت از خروج سرمایه از این کشور دارد. این تحولات نشان می دهد که چگونه تصمیمات غلط و پوپولیستی یک رئیس جمهور می تواند سرنوشت مالی یک کشور را تغییر دهد.

اردوغان پس از برکناری 3 رئیس کل بانک مرکزی این کشور در دو سال اخیر، این بار سراغ بدنه سیاست گذار پولی و همچنین بازوی تحقیقاتی و قانونی این نهاد رفته است. رئیس جمهوری ترکیه که به نظر می رسد هنوز از برکناری های مداوم روسای کل بانک مرکزی راضی نشده است، در آخرین اقدام خود بعضی از مدیران ارشد بانک مرکزی در بخش آمار، تحقیقات و بودجه ای را تغییر داد. اما داستان سریالی تغییرات پوپولیستی اردوغان چیست؟ رئیس جمهوری ترکیه به دلیل ایجاد رونق تورمی، در دو سال گذشته همیشه به دنبال کاهش نرخ بهره بوده است، به همین دلیل اعتقادی به استقلال بانک مرکزی ندارد و افرادی را که بر سر راه او قرار می گیرند، تغییر می دهد.

اردوغان پس از برکناری ناجی اقبال از ریاست کل بانک مرکزی این کشور، سه تن از دیگر اعضای کمیته سیاستگذاری پولی را نیز تغییر داده است؛ بنابراین با توجه به تغییر رئیس کل بانک مرکزی و سه تن از اعضای کمیته سیاستگذاری پولی، در مجموع 4 نفر از 7 عضو کمیته سیاستگذاری پولی بانک مرکزی در دو ماه اخیر تغییر نموده است. با این تصمیم، تیم مطلوب اردوغان در بانک مرکزی اکثریت آرا را در اختیار دارد. همه این مسائل در کنار یکدیگر موجب شده در اقتصاد ترکیه نااطمینانی ها بیشتر گردد. در حال حاضر لیر ترکیه در شرایط بدی به سر می برد.

کاهش گردشگر و هزینه های ناشی از پاندمی کرونا، در کنار منازعات اخیر ترکیه در منطقه، اوضاع مالی این کشور را نابسامان نموده و ارزش لیر را در برابر دلار کاهشی نموده است. نتیجه حاصل از آن و مجموعه اتفاقات سال اخیر موجب شد دلار در برابر لیر به رقم 61/ 8 برسد که این امر به آن معناست که لیر در قعر تاریخی خود قرار گرفته است. همچنین نرخ تورم به 17 درصد افزایش یافته و باعث شده ترکیه به یکی از کشور های با تورم بالا تبدیل گردد. این موضوع نشان می دهد که یک رئیس جمهور پوپولیست، چگونه باعث انحراف مالی می گردد.

پیش پرده: سلطه اردوغان بر بانک مرکزی

رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه، همیشه متهم به دخالت در سیاستگذاری بانک مرکزی بوده است. بانک مرکزی ترکیه طی 8 ماه گذشته و در دوران پاندمی دو بار تغییرات عمده داشت. این تغییرات به دلیل مطابق نبودن نظرات روسأی بانک مرکزی با اردوغان بود.

او معتقد به نرخ های بهره پایین در اقتصاد است و نرخ های بهره بالا را در تضاد با اهداف توسعه ای ترکیه می داند. در نتیجه سیاستگذاری های ناشی از آن ها موجب کاهش قدرت لیر نسبت به دلار شده است. این رویکرد اردوغان به نرخ بهره موجب شد که او در دو سال اخیر 3 رئیس کل بانک مرکزی را از کار خود برکنار کند. آخرین رئیس کلی که توسط اردوغان برکنار شده بود، ناجی اقبال بود.

او با سیاست پایین نگه داشتن نرخ بهره مخالف بود به همین دلیل در مدت ریاست اقبال بر بانک مرکزی، این نهاد نرخ بهره را طی چهار ماه از 25/ 10 درصد تا 19 درصد بالا برد و تورم هدف را 5 درصد گفت. رویکرد درست سیاستی در زمان ناجی اقبال موجب شد انتظارات تورمی تعدیل گردد، نرخ بهره از حالت دستوری خارج و نااطمینانی از اقتصاد ترکیه برای مدتی رخت بربندد. همه این عوامل در کنار هم موجب شد ارزش لیر نیز در برابر دلار به جزیره ثبات و آرامش برسد.

اختلافات اساسی بین ناجی اقبال و اردوغان در نهایت موجب عزل او از این سمت شد. عزل ناجی اقبال از ریاست کل بانک مرکزی با انتصاب شهاب قافچی اوغلو همراه گردد: فردی که در تمام مدت ریاست ناجی اقبال مخالف سیاست های او در بانک مرکزی بود. این انتصاب موجب ایجاد ترس کاهش ارزش لیر در میان سرمایه گذاران داخلی و خارجی شد. اما این تنها گام اردوغان برای کاهش دستوری نرخ بهره نیست. او این بار با تغییرات جدید در اعضای کمیته پولی بانک مرکزی، به دنبال این است که نظرات خود را به شکل محکم تری دیکته کند.

اپیزود جدید: خانه تکانی بانک مرکزی

در تازه ترین تصمیم، اردوغان این بار سعی نموده است با تغییر در دیگر ارکان بانک مرکزی شرایط را برای سیاست های مالی مطلوب فراهم کند. رئیس جمهور ترکیه، معاون جدید رئیس کل بانک مرکزی این کشور را معرفی کرد. در حالی که تصمیمات قبلی ناگهانی اردوغان برای تعویض موقعیت های استراتژیک در بانک مرکزی، بازار ها را به لرزه درآورد، این بار لیر تنها با کاهشی اندک در ابتدای انتشار این خبر توانست با گذشت زمان قدرت خود را در برابر دلار بازیابد.

بر اساس اخباری که در روزنامه رسمی منتشر شد، سمیح تومن، اقتصاددان و استاد اقتصاد در دانشگاه TED آنکارا، اوایل روز سه شنبه به جای اوگوزان اوزباس انتخاب شد. این اقدام دو ماه پس از آن صورت گرفت که اردوغان، ناجی اقبال را اخراج کرد و بازار های ترکیه را به حالت تهییج درآورد.

سمیح تومن تا سال 2018 به مدت 16 سال در مسوولیت های مختلف در بانک مرکزی کار نموده است و پس از خدمت به عنوان مدیرکل مسوول بخش تحقیقات اقتصاد ساختاری، از صندلی خود در بانک مرکزی کناره گیری کرد و از آن موقع تا به امروز، به عنوان مشاور دفتر منابع انسانی ریاست جمهوری ترکیه فعالیت می کرد. علاوه بر این تصمیم، سه نفر از اعضای کمیته بازار باز و بخشی از مدیران بخش های اصلی نیز در این خانه تکانی جایگزین شدند. مدیران اجرایی دپارتمان های بانکی، پژوهشی و آماری از جمله کارمندان ارشد بانک مرکزی بودند که در تاریخ 27 می جایگزین شدند.

همه این تغییرات از سوی اردوغان در راستای یکپارچه کردن تفکرات تصمیم گیران بانک مرکزی و نزدیک شدن به ایده کاهش نرخ بهره بود. اما هنوز هم با همه این تغییرات، لیر در پایین ترین ارزش خود در برابر دلار رکوردی تاریخی را به ثبت رساند. از زمان برکناری اقبال، لیر حدود 19 درصد از ارزش خود را در برابر دلار از دست داده است و نرخ برابری دلار به لیر 61/ 8 رسیده است.

قبل از انتصاب رئیس جدید بانک مرکزی، اقبال با اعمال سیاست های انقباضی پولی توانست تا حدی ارزش لیر را بازیابی کند؛ به طوری که طی سه ماه گذشته بالاترین نرخ برابری دلار به لیر به 2/ 7 رسید. در همین حال، طبق اعلام نظرسنجی های برجسته، حمایت عمومی از حزب حاکم اردوغان در ماه گذشته در میان نارضایتی از عملکرد مالی دولت، به کمترین میزان رسیده است.

اپیزود آینده؟

کارشناسان معتقدند که آینده اقتصاد ترکیه با تصمیم های پوپولیستی و غیرمالی اردوغان، تاریک خواهد بود. احتمالا در اپیزود های آینده، تقابل اردوغان با نرخ بهره ادامه خواهد یافت. این رویه باعث می گردد که ضربه جدیدی به لیر ترکیه وارد گردد. کارشناسان تاکید کردند که در ماه های اخیر رتبه اعتباری اقتصاد ترکیه کاهش یافته است. در نتیجه این موضوع می تواند به خروج سرمایه از اقتصاد ترکیه نیز منجر گردد و از سوی دیگر، انتظارات تورمی را نیز فعال تر از گذشته کند. به نظر می رسد می توان از اقدامات رئیس جمهور ترکیه یک عبرت تاریخی گرفت که وعده های پوپولیستی چه بلایی بر اقتصاد کشور خواهد آورد.